کراتوز اکتینیک یکی از رایج ترین بیماری های پوستی ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفتاب است و شما برای درمان آن باید به یک متخصص پوست مراجعه کنید. این بیماری، نوعی رشد پیش سرطانی سلول های پوستی می باشد. دلیل رایج بودن کراتوز اکتینیک این است که تعداد کمی از افراد، با استفاده ی مرتب از کرم های ضد آفتاب یا لباس های نسبتاً پوشیده، از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت می کنند.
اشعه های مضر خورشید می تواند به پوست شما آسیب برساند. اگرچه پوست می تواند بخشی از این آسیب دیدگی ها را ترمیم کند، اما همچنان UV تهدیدی جدی برای پوست محافظت نشده محسوب می شود. با گذشت زمان، آسیب های ناشی از اشعه خورشید بیشتر شده و می تواند باعث تغییرات پیش سرطانی پوست شود.
افرادی که از سولاریوم (دستگاه برنزه کردن پوست)، لامپ های خورشیدی یا هر دو استفاده می کنند نیز ممکن است در معرض خطر ابتلا به کراتوز اکتینیک قرار داشته باشند. میزان تشعشعات مضر ناشی از سولاریوم مشابه اشعه ی خورشید می باشد. کراتوز اکتینیک معمولاً روی ناحیه ای از پوست که بیشتر در معرض آفتاب قرار دارند، ایجاد می شود. به همین دلیل، غالباً در این بیماری نواحی صورت، گوش ها، قسمت های کچل شده ی سر، دست ها، گردن یا لب ها درگیر می شوند.
با داشتن تمام این اطلاعات، شما باید برای تشخیص این بیماری به پزشک مراجعه کنید. زیرا در برخی موارد، عدم درمان کراتوز اکتینیک یا شیلیت اکتینیک می تواند منجر به نوعی سرطان پوست به نام «کارسینوم سلول سنگفرشی» شود. شما با بررسی پوست خود می توانید علائم این بیماری را تشخیص دهید.
اگر زمان زیادی را –بدون محافظت از پوست- در خارج از خانه، زیر نور آفتاب گذرانده یا از سولاریوم استفاده کرده اید، باید در هنگام تشخیص و یا مراجعه به پزشک به آن اشاره کنید. برخی از انواع کراتوز اکتینیک ممکن است در ظاهر بی خطر باشند. به عنوان مثال، می توانند شبیه لکه های جدیدی به نظر برسند که با افزایش سن ایجاد شده و مانند جوش، پوست تحریک شده و یا ترک خوردگی لب باشند.
علائم و نشانه های کراتوز اکتینیک چیست؟
◾ لکه های زبر و خشن در آن نواحی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب قرار گرفته اند. در بیشتر موارد، قبل از ظاهر شدن لکه ها شما می توانید آنها را احساس کنید.
◾ برآمدگی های زبر و خشن که ممکن است مانند جوش یا تحریک پوستی به نظر برسند.
◾ پوسته پوسته شدن پوست که ممکن است شبیه بثورات پوستی یا آکنه باشند.
◾ تغییر رنگ پوست زبر و خشن به رنگ های قرمز، صورتی، قهوه ای یا خاکستری
◾ خشکی و پوسته پوسته شدن لب که بهبود پیدا نمی کند (یا مجدداً عود می کند).
◾ لکه های پوسته شده، زبر و سفید رنگ روی یک (یا هر دو) لب. این لکه ها ممکن است از علائم یک وضعیت پیش سرطانی در لب ها باشد.
◾ رنگ پریدگی یک یا هر دو لب
◾ ضایعه ی پوستی که شبیه شاخ حیوان است. زمانی که کراتوز اکتینیک به این شکل خود را بروز می دهد، معمولاً به این معناست که فرد به میزان بیشتری در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست کارسینوم سلول سنگفرشی قرار دارد. در صورت داشتن این نشانه سریعاً به یک متخصص پوست حرفه ای مراجعه کنید.
در صورت مشاهده ی هر یک از این علائم بهتر است به یک متخصص پوست مراجعه کنید. تشخیص و درمان به موقع این بیماری می تواند از سرطان پوست پیشگیری کند.
آیا کراتوز اکتینیک دردناک است؟
کراتوز اکتینیک در بیشتر موارد -به جز تغییرات ظاهری پوست- علائمی ندارد، اما در برخی از افراد می تواند سبب بروز مشکلات زیر شود:
- خارش
- سوختن پوست
- درد در زمان لمس ناحیه ی آسیب دیده
- ایجاد ناراحتی در زمان برخورد لباس با ناحیه ی آسیب دیده
- خونریزی
عوامل خطرساز برای کراتوز اکتینیک چیست؟
منظور از عوامل خطرساز در واقع، عواملی است که خطر ابتلا به کراتوز اکتینیک را افزایش می دهد. این عوامل می توانند شامل موارد زیر باشند:
- پوست روشن (این رنگ پوست به راحتی دچار سوختگی شده و به سختی برنز می شود)
- افراد مو قرمز یا مو بور
- افرادی با چشم های روشن
- قرار گرفتن به مدت زیاد در معرض نور خورشید (در صورتی که به خوبی از پوستتان محافظت نکنید)
- سن بالای 50
- سیستم ایمنی ضعیف
- پوست زال
- گزرودرما پیگمنتوزوم، سندرم روتنورد-تامسون، یا سندرم بلوم
اگر شما از سولاریوم استفاده کرده یا در یک منطقه ی گرمسیر زندگی می کنید، ممکن است در سنین جوانی به کراتوز اکتینیک مبتلا شوید. کراتوز اکتینیک می تواند در 20 سالگی یا سنین پایین تر نیز رخ دهد. افرادی که عمل پیوند عضو انجام داده اند بیشتر در معرض خطر ابتلا به کراتوز اکتینیک قرار دارند.
زیرا دارو هایی که برای وفق گیری بدن با عضو جدید تجویز می شود، سیستم ایمنی بدن را به میزان زیادی سرکوب می کند. بنابراین، هرگونه آسیب دیدگی پوست توسط اشعه UV خورشید می تواند منجر به کراتوز اکتینیک شود.
کراتوز اکتینیک چگونه درمان می شود؟
پزشک معمولا با در نظر گرفتن شرایط و وخامت بیماری نوع درمان را تجویز می کند. این شرایط عبارتند از:
- تعداد کراتوز اکتینیک
- ناحیه ی کراتوز اکتینیک
- ظاهر کراتوز اکتینیک
- سابقه ی سرطان پوست
- شرایط پزشکی، مانند عمل پیوند و ….
روش های درمانی کراتوز اکتینیک شامل موارد زیر می شود:
سرما درمانی: در این جراحی پزشک با استفاده از نیتروژن مایع، ضایعات را منجمد می کند. پس از چند روز این ضایعات از بین می روند. این جراحی به صورت سرپایی انجام می شود و از عوارض طبیعی آن می توان به پوسته پوسته شدن یا تاول روی پوست درمان شده اشاره کرد.
لایه برداری شیمیایی: دراین روش از یک لایه بردار شیمیایی برای از بین بردن لایه های سطحی پوست استفاده می شود. شما می توانید در مطب یا در خانه (توسط کیت های مخصوص) از این روش استفاده کنید. قرمزی، تورم و زخم از عوارض این روش می باشد.
کورتاژ: از این روش برای درمان کراتوز اکتینیک بسیار زبر و ضخیم استفاده می شود. در این روش، جراح با استفاده از دستگاهی به نام «کورت»، سلول های آسیب دیده را می خراشد. خراش دادن سلول های آسیب دیده ممکن است توسط «الکنرودیزیک» نیز انجام شود که در آن، برای از بین بردن سلول های آسیب دیده ی باقی مانده، از جریان الکتریکی استفاده می شود.
درمان فوتودینامیکی: از این روش برای افراد مبتلا به کراتوز اکتینیک مزمن یا کراتوز اکتینیکی که دائماً عود می کند استفاده می شود. درمان فوتودینامیکی زمانبر بوده و معمولاً به دو جلسه درمان نیاز دارد. در این روش، ابتدا پزشک محلولی -که پوست را به شدت به نور حساس می کند- را روی ناحیه ی مورد نظر می مالد. شما حدود 60 تا 90 دقیقه در مطب منتظر می مانید.
سپس، با یک نور قرمز یا آبی پوست را درمان می کند. نور باعث فعال شدن محلول مورد نظر شده و کراتوز اکتینیک را از بین می برد. شما تا 48 ساعت پس از درمان باید اکیداً از بیرون رفتن در طول روز خودداری کنید. اکثر بیماران مبتلا به کراتوز اکتینیک برای بهبودی کامل، به 2 جلسه درمان فتودینامیکی با فاصله ی زمانی 3 هفته نیاز دارند.
لیزر درمانی: این روش می تواند گزینه ی خوبی برای درمان شیلیت اکتینیک (کراتوز اکتینیک روی لب) باشد. در این روش پزشک با برداشتن لایه ی سطحی پوست توسط لیزر، سلول های پیش سرطانی را از بین می برد. شما ممکن است پس از درمان، احساس درد یا ناراحتی داشته باشید که معمولاً پس از 1 یا 2 هفته بهبود می یابد.
پیشگیری از کراتوز اکتینیک
این روش ها برای افراد مبتلا به کراتوز اکتینیک یا افرادی که قبلاً به کراتوز اکتینیک بوده اند، نیز بسیار مؤثر است:
- هر روز از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. 15 دقیقه قبل از بیرون رفتن از خانه برای تمام نواحی بدن که در معرض آفتاب قرار دارند از کرم ضد آفتاب (SPF بالای 30) استفاده کنید. هر 2 ساعت ضد آفتاب را تمدید کنید.
- برنزه نکنید. حمام آفتاب، سولاریوم و تمام روش های دیگر برنزه کردن، به پوست شما آسیب می رسانند.
- از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کنید. کلاه های لبه پهن، عینک آفتابی، بلوز آستین بلند و شلوار می توانند گزینه های خوبی باشند.
- بیرون از منزل، زیر سایه بأیستید.
- پوست خود را مرتب چک کنید.
- در صورتی که به کراتوز اکتینیک مبتلا هستید (یا بوده اید) در تمام نوبت های ویزیت خود شرکت کنید.