تبخال دهانی یا تاول لب عموماً ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 (HSV-1) است و در سراسر جهان، 67 درصد از افراد زیر50 سال مبتلا به آن هستند. سوال های زیادی در مورد تبخال دهانی و به ویژه چگونگی ارتباط آن با تبخال تناسلی وجود دارد. در این مقاله، هر آنچه را که باید در مورد تبخال دهانی بدانید، توضیح خواهیم داد.
علائم و عکس تبخال دهانی
تبخال دهانی در بیشتر مواقع بدون علامت است اما زمانی که بروز پیدا کند، می تواند دردناک باشد.
علائم آن معمولاً به صورت مراحل زیر پیشروی می کنند:
- خارش، سوزن سوزن شدن یا سوزش پوست اطراف لب و دهان (معمولاً ۱-۳ هفته بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس و ۱-۲ روزقبل از بروز زخم های دردناک)
- کم کم تبخال هایی در اطراف لب ها، دهان، گلو و لثه ها ظاهر می شوند
- تاول ها می ترکند و مایعی شفاف یا به رنگ زرد کم رنگ، از آن ها تراوش می کند
- زخم های باز شروع به بهبود کرده و روی آن خشکی می بندد
- خشکی و کبره های زخم می ریزند و پوستی صورتی رنگ و بدون جای زخمی باقی می ماند.
عموماً بروز اولین تبخال جزو بدترین موارد است و علائم شدیدتری نشان می دهد که ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:
تورم غدد لنفاوی
تب
گلودرد یا بلع دردناک
سردرد
دردهای عضلانی
علل بروز تبخال دهانی
تبخال دهانی اغلب توسط HSV-1 ایجاد می شود. البته ممکن است به واسطه ی ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2 (HSV-2) – که اغلبباعث تبخال تناسلی می‌شود – نیز به وجود آید، اما کمتر رایج است.
هر دو شکل HSV بسیار مسری هستند و می توانند از طریق بزاق یا تماس مستقیم به افراد دیگر انتقال پیدا کنند.
موارد زیر می توانند در افراد مبتلا به ویروس هرپس باعث تحریک و بروز تبخال شوند:
تب
بیماری های دیگر (مانند سرماخوردگی و آنفولانزا)
استرس
قاعدگی
سایر تغییرات هورمونی (مانند بارداری)
درجه حرارت بسیار بالا
لب های خشک یا ترک خورده
آفتاب سوختگی
اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه HSV دهانی
با اینکه تبخال بسیار مسری است، اما راه هایی برای جلوگیری از ابتلا به این عفونت وجود دارد که در صورت تشخیص نیز می توان از بروز آن جلوگیری کرد. این موارد عبارتند از:
- خودداری از برقراری تماس صمیمانه (از جمله بوسیدن، رابطه جنسی دهانی و لمس) با هر شخصی که تبخال های دهانی قابل مشاهده دارد
- شستن کامل دست ها قبل از لمس کردن دهان، چشم ها یا اندام تناسلی خود، در صورت حضور در کنار شخص مبتلا
- خودداری از به اشتراک گذاشتن وسایلی مانند ظروف، حوله و رژ لب با افرادی که تبخال دهانی قابل مشاهده دارند.
انجام اقدامات احتیاطی زیر بعد از تشخیص تبخال دهانی در فرد، احتمال اینکه این تبخال مدام عود کند را کم خواهد کرد:
کنترل استرس
مرطوب نگه داشتن لب های خود با بالم لب
داشتن سبک زندگی ای سالم برای جلوگیری از سرماخوردگی.
درمان و کنترل HSV دهانی
تبخال دهانی یک بیماری لاعلاج و مادام العمر، اما قابل کنترل است. گزینه های درمانی آن عبارتند از:
داروهای بدون نسخه: استفاده از کرم دوکوزانول دقیقاً هنگام مشاهده ی اولین علائم شیوع بیماری، شاید بتواند عمر تبخال دهانی راکوتاه تر کرده یا از ایجاد آن جلوگیری کند. مسکن های خوراکی نیز می توانند به رفع درد و ناراحتی تبخال کمک نمایند.
داروهای تجویزی: در صورتی که داروهای بدون نسخه کافی نبوده یا تبخال مدام بروز پیدا کند، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی مانند آسیکلوویر (زوویراکس)، والاسیکلوویر (والترکس)، فامسیکلوویر، یا پنسیکلوویر (دناویر) را تجویز نماید. مصرف اینداروها در عرض 24 تا 48 ساعت پس از شروع علائم، اثر بیشتری خواهد داشت. اگر این داروها نیز همچنان بی اثر بودند، ممکن است مصرف داروهای ضدویروسی IV ضرورت داشته باشد.
درمان های خانگی: قرار دادن یک کمپرس سرد و تمیز روی تبخال می تواند به کاهش درد و بهبودی آن کمک کند. همچنین برای محافظت از تبخال در برابر آفتاب سوختگی، بایستی از بالم لب SPF دار استفاده نمود.
عوارض تبخال دهانی
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (به دلیل عفونت هایی مانند HIV) در صورت ابتلا به تبخال دهانی، بیشتر در معرض خطرعوارض آن خواهند بود.
این عوارض عبارتند از:
کراتیت هرپسی: این عفونت ویروسی چشم می تواند در صورت لمس چشم بعد از برخورد با تبخال رخ دهد. عفونت های شدید می تواند بسیار دردناک بوده و حتی منجر به نابینایی شوند.
هرپتیکوم اگزما: افرادی که اگزما دارند و به ویروس هرپس مبتلا می شوند ممکن است به این عفونت جدی دچار شوند. علائم آن شامل بثورات دردناکی است که تا حدودی شبیه آبله مرغان هستند.
انسفالیت هرپس سیمپلکس: این اختلال نادر و مرگبار، منجر به تورم پوشش داخلی مغز می شود.
تبخال نوزادی: کودکان کمتر از شش ماه که به ویروس هرپس آلوده می شوند، مبتلا به تبخال نوزادی هستند که به صورت بالقوه، نسخه کشنده ای از این بیماری است. ویروس هرپس در نوزادان جدی تر است زیرا سیستم ایمنی آن ها به طور کامل رشد نکرده و ممکن استتب و تشنج شدیدی را تجربه کنند.
سوالات متداول
تبخال دهانی چقدر شایع است؟
حدود 3.7 میلیارد نفر در سراسر جهان که کمتر از 50 سال دارند به تبخال دهانی مبتلا هستند. اکثر افراد، HSV-1 را از طریق تماس غیرجنسی با بزاق (مانند بوسیده شدن، لمس کردن یا به اشتراک گذاشتن اشیاء) در دوران کودکی یا بزرگسالی دریافت می کنند.
تبخال دهانی چگونه سرایت می کند؟
تبخال دهانی معمولاً زمانی سرایت می کند که فرد مبتلا به HSV-1، بزاق خود را با فرد دیگری به اشتراک گذاشته و یا تماس نزدیکی بااو داشته باشد. به عبارتی بوسیدن، رابطه جنسی دهانی و به اشتراک گذاشتن وسایل خود (مانند ظروف، لوازم آرایش و حوله) با یک فرد مبتلا می تواندباعث انتشار ویروس شود.
تبخال دهانی در زمان شیوع خود بیشتر مسری است (یعنی هنگامی که تاول ها بروز پیدا کرده و قابل مشاهده هستند)، با این حال امکان سرایت آن در هر زمانی وجود دارد؛ چرا که پوست می تواند ویروس را حتی وقتی که هیچ زخم تبخالی وجود نداشته باشد، دفع کند.
ابتلا به تبخال دهانی از طریق HSV-2 کمتر شایع است و زمانی اتفاق می افتد که شخصی با شریک جنسی خود که تبخال تناسلی دارد رابطه جنسی دهانی انجام دهد و بدین گونه، ویروس HSV-2 از اندام تناسلی شریک جنسی فرد به ناحیه ی دهانی او منتقل شود.
به همین ترتیب، تبخال تناسلی نیز ممکن است از طریق HSV-1 در افراد دیگر بروز پیدا کند. این امر زمانی رخ می دهد که فرد مبتلا به تبخال دهانی رابطه جنسی دهانی انجام داده و بدین صورت، ویروس را از ناحیه ی دهانی خود به ناحیه تناسلی شریک جنسی اش منتقل کند. به همین علت هنگام بروز تبخال تناسلی یا دهانی، به هیچ وجه نباید هرگونه رابطه جنسی دهانی برقرار کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
درصورت تشخیص تبخال، فرد باید هنگام بروز بیماری و موارد زیر به پزشک مراجعه نماید:
- علائم بسیار شدید
- علائمی که پس از دو هفته از بین نمی روند
- زخم نزدیک چشم ها
- ضعیف بودن سیستم ایمنی به دلیل بیماری یا دارو.
